इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती!

इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती!

फौज चालून आली थोर,
थोरले महाराज विजापूरी कैद,
ऐसी भवतीनभवती जाली,
राजांनी मग युक्ती मांडली!

फौज मुठभर मिळविली,
पुरंदरावर उडी मारली,
फतेखान जमला गडाखाली,
म्हणे क्षणांत संपवू हि नादानी!

भ्रांत हि त्याची निमिषांत निमाली,
पुरंदरावरूनि धोंडे सुटती,
फौज तयाची सैरभर जाहली,
पळता भुई थोडकी जाहली!

दाती धरून तृणांची माती, म्हणे खान,
"गोष्ट कैसी आगळी घडली...इथे तो गवतालाही भाले फुटती!... इथे तो गवतालाही भाले फुटती!"


होता सजला शामियाना,
जणू रचिला होता सापळा,
सावज होता खान अफजुल्ला,
म्हणे मारितो आज या शिवाला!

भीतिचे ते रचले ढोंग,
वठविले भ्याडाचे सोंग,
प्रत्येक हालचालिची ती नोंद,
ठेवित होते शिवराय!

वेळ भेटीची जमली,
राजासवे माणसे दहा निघाली,
बंडा सय्यद उभा शामियानी,
राजाने मनात शंका धरिली!

शंका राजाची निवाराया,
खाने सय्यद दूर धाडिला,
हात पसरुनि "आओ" म्हणाला,
मनी मात्र हेत आगळा धरिला!

गर्दन डाव्या बगलेला,
दाबून कट्यारीचा वार काढिला,
चिलखताशी वार आडिला,
अन् शिवराये डाव साधिला!

वाघनखे ती चालविता जाला,
कोथळा खानाचा लोंबू लागला,
"दगा... दगा..." खान कोकलला!
परी तयाचा खेळ संपला!

पराक्रमा त्या पाहून "इतिहास" वदला... "येथेच नरातून सिंह घडला...!!येथेच नरातून सिंह घडला...!!"


स्वराज्याचा झंझावात सुटला,
निवेद अफझुल्याचा पचला!
तळ-कोकण कब्जा जाला,
पन्हाळी तो अंमल बसला!
हल्ला विजापुरी आला,

शत्रू दसहजारी जमला,
उघड मैदानी सोहळा सजला!
गोदाजी, नेताजीसह खुद्द शिवाजी रणी उतरला!
रणांगणी तो जोर चढला,
शत्रूचा तो धीर खचला,
सैरावैरा तो पळत सुटला,
थेट विजापूरी जाउन थांबला!

बडी बेगम पुसे अल्लाला..."या खुदा हा कैसा खेळ मांडिला?.. इथे तो हुंकारातून वादळ जन्मला!.. इथे तो हुंकारातून वादळ जन्मला!"



जेर कराया शिवाजीला,
जौहर तो सिद्दी निघाला,
राजा होता पन्हाळ्याला,
म्हणे येथोनिच भांडू जौहराला!
लागला होता पावसाळा

परी सिद्दी जिद्दीला पेटला,
नेटाने तो वेढा चालविला,
राजांनि मग जासूद धाडिला!
निरोपाने त्या कार्यभाग साधिला,
वेढा नकळत गाफिल जाहला!

जौहरास तो ईरादा उमगला,
फौज सुटली पाठलागा!
घोडखिंडीत लढा पेटला,
राजा विशाळगडी निसटला,
बांध खिंडीला पडला,
उभा होता फक्त तीनशे मावळा!

म्होरक्या तो हिरडस मावळाचा,
खडा पहा तो, "बाजी देशपांडा"
होता तो ईरेस पेटला,
म्हणे (शत्रूला) आधी निस्तर मजला,
मगची भेटे राजा तुजला!

सिद्दी बोले ऐकून समाचारा (खिंडीतल्या लढाईचे वृत्त)
"कैशाची हि माणसे बनली!?... इथे तो छातींचेही कोट घडति! इथे तो छातींचेही कोट घडति!"


अफझुल्याच्या लढ्यासमयी, अवघा मावळ एक झाला,
परि त्यातून एक सर्वांतूनि आगळा राहिला,
स्वराज्याचा तो गद्दार पहिला,
नाव तयाचे खंडोजी खोपडा!

म्हणे काय वाचतो हा शिवराया,
मारिल यासे हा खान अफझुल्ला,
परि त्याचा अंदाज चुकला,
खान स्वतःच गर्दिस मिळाला!
खोपडा भय खाउन पळाला,

रोष शिवरायांचा ओढावला!
शरण अखेर येता जाहला,
कन्होजींकरवी शब्द लाविला! (कान्होजी जेधे)
(शिवरायांच्या) नजरेला नजर तो देता जाला,
क्षणात खोपडा पूरता भेदरला,

राजांचा तो हुकूम सुटला,
पाय डावा अन् हात उजवा (याचा) छाटावा!
राजे सखोंबीतसे जेध्यांना
"गद्दाराला माफी कैसी? उद्या ऐसे अनेक जन्मती,
स्वराज्यासी हि किड ऐसी, आम्हास ना खपणारी!
शब्द तुमचा म्हणून जिता सोडिला, नातरी छाटले असते मुंडक्याला!"

जेधे बोलला मनाला, "कैसा जाणता राजा लाभला, केवढा थोर विचार वदला! याचे तो हृदयात अंगार फुलला!...याचे तो हृदयात अंगार फुलला...!!"


मिर्झाराजा चालून आला,
सवे घेउन दिलेरखाना!
पुरंदरासी तो वेढून बैसला,
(जिंकण्याचा) शिकस्त तो थोर चालला!

सफेद बुरुज तो उडविला,
प्राण पुरंदराचा कंठी आला,
फास तो आवळत चालला,
मुरारबाजी कासाविस जाहला!

योजना तो आखता झाला,
म्हणे फोडून जाऊ वेढ्याला!
उघडून किल्ल्याच्या द्वारा,
रणशिंग तो फुंकता जाला!

दिलेर होता हत्ती बैसला,
ओरडून बोले तो मुरारा,
"ये सैन्यात माझ्या, देतो मनसब तुजला!"
झिडकारले त्या अमिषा, पेलला हातात भाला,
जळजळीत नजरेने मुरार बोलला, "घे हि तुझी मनसब तुला!"
खान तो चकित झाला,
तीर (कमानीतून) सोडता जाला,
लक्षून मुराराच्या कंठा
मुरार पडला रणांगणा!

खान होता दिलेर,
बोलता जाहला सत्वर, "ऐसा न शत्रू पाहिला... सलाम तुझ्या शौर्याला!
जैसा पाहता तु मजला...नजर तुझी अंगार होता!...नजर तुझी अंगार होता!"


मिर्झाच्या राजकारणास,
राजा झाला मवाळ,
दिली मान्यता तहास,
निघाला औरंग्याच्या भेटीस!
होता औरंग्याचा वाढदिवस,

जमला होता दरबारास,
म्हणती जयाला "दिवाण-ए-खास"
येथेच भेटला राजा औरंग्यास!
राजा उभारला मनसबेस...
परी पाहून पुढे जयसिंगास,
उसळला तो नरसिंहासमान,
बोले "हा तर उघड अपमान,
नको मजला हि मनसब!"

निघाला राजा तडक,
अर्धा सोडून तो दरबार,
सरदार जाहले स्तंभित,
म्हणती काय हि आगळिक!

औरंग्या राहिला स्वस्थचित्त
परि चित्ती करितसे विचार,
"खरेच हा आहे शूर,
उगा ना पळाला मामा शाइस्त!"

औरंगजेब बोलला खुदासी,
"शुक्र है अल्लाचा, दुश्मन दिया तोभी शिवा जैसा!
याच्या तो वाणीतही विजा गर्जतात! याच्या तो वाणीतही विजा गर्जतात!"


दिवस होता जून सहा
रायगड होता सजला,
सह्याद्रितो आनंदला,
राजा आज "छत्रपति" बनला!

सप्तसरितांचे वारी,
आणविले स्नानासी,
सोहळा मोठा राज्याभिषेकी,
वेद उच्चारती ऋषी-मुनी!

राजा सिंहासनी बसला,
मनात आठवणींचा पूर लोटला,
राजा गहिवरोन गेला,
आठवे तो तानाजीला,
आठवे तो मुरारला!

पुरंदराच्या लढ्यासमयी
पहिलीच उसळली होती गर्दि,
पडली त्यात ज्यांची आहूति
आठवती ते पासलकर बाजी!

आठवला तो शिवा न्हावी,
फसविला ज्याने जौहर सिद्दी!
गेला हसत चालून काळाच्या मुखी
म्हणे राजाचे कार्य नेतो मी सिद्धी!

हृदयी कळ उठली..
आठवता ते प्रभूबाजी
पराक्रमाचे ते मेरूमणी!
एकहाती खिंड अडविली
स्वर्गालाच घातली गवसणी, दिन होता गुरुपौर्णिमी!

दाटला कंठ स्मरता प्रतापरावासी (प्रतापराव गुजर)
म्हणती काय वेडेपणा केलासी!
कैसे चुकवू तुमचे ऋणांसी!
एक-एक पायरी (सिंहासनाची), तुमची आहूति!

सुवासिनी राजाला ओवाळती, घेवून अनेक निरांजनी,
वदला राजा पाहून निरांजनीसी "या तो त्यांच्या प्राणज्योती!! इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती... इथे प्राणांच्याच निरांजनी होती...!!"



हिमांशु डबीर

११-ऑगस्ट-२००९

किल्ले वासोटा

किल्ले वासोटा

किल्ल्याची उंची - ४२६७ फूट (समुद्रसपाटिपासून)

कठिणता - मध्यम

पायथ्याचे गाव - कुसापूर

गडावर जाण्यास लागणारा कालवधी - कुसापूर पासून ४ तास

गडाची माहिती -

या किल्ल्याच्या नावाबद्दल अनेक आख्यायिका प्रसिध्द आहेत. ब्रम्हर्षि वशिष्ठ ऋषिंच्या कालखंडापासून हा किल्ला अस्तित्वात असल्याचे पुरावे सापडतात. असे म्हटले जाते कि वशिष्ठमुनींचा एक शिष्य येथे आला होता, कोयना नदिच्या तीरावर वास्तव्य करायला. त्याने या किल्ल्याला अर्थात त्याकाळी येथे असलेल्या पर्वताला वशिष्ठ मुनींचे नाव दिले! पुढे या वशिष्ठ पर्वताच्या नावाचा अपभ्रंश होवून ते नाव वासोटा असे झाले. यामध्ये किती तथ्य आहे हा भाग वादाचा विषय ठरू शकतो. दुसरी आख्यायिका अशी, कि शिलाहार कालखंडामध्ये हा पर्वत "वसंतगड" या नावाने ओळखला जात असे, त्या "वसंतगड"चे पुढे "वासोटा" असे नामकरण झाले! हे थोडेफार तर्कसंगत वाटते!

जावळी आणि त्याभवतालचे किल्ले आणि परिसर जेव्हा शिवछत्रपतिंनी काबिज केला तेव्हा त्याचवेळी त्यांनी स्वराज्यात दाखल करून घेतला असे इतिहास सांगतो, तर काहींच्या मते, वासोटा किल्ला प्रत्यक्ष थोरल्या महाराजांनी जि़ंकलाच नाही असे मत असणारा एक प्रवाह आहे! या प्रवाहाच्या मते जरी प्रत्यक्ष थोरल्या महाराजांनी हा किल्ला स्वतः जिंकला नसला तरी जेव्हा ते पन्हाळगडावर कोंडून पडले होते, तेव्हा मराठा सैन्याची एक तुकडी पाठवून त्यांनी हा किल्ला स्वराज्यात सामिल करून घेतला होता. या दोन्ही मतांमध्ये एक गोष्ट सामाईक आहे आणि ती म्हणजे छत्रपतिंचे स्वराज्य विस्ताराचे प्रयत्न!

अजून एक नविन वाद उपस्थित करायला, आधीचे विनाकारण चालू असलेले वाद काय कमी आहेत! हे वाद घालून जे लोक स्वतःला छत्रपतिंचे पाईक मानतात, त्यांना त्यांचे वाद लखलाभ होवोत! सच्चा शिवप्रेमी मात्र या सगळ्या प्रकारांनी खजील होतो, आणि स्वत:लाच विचारतो, "याचसाठी केला होता का अट्टाहास!!" खरंच खूप चांगले आहे, राजे आत्ता आपल्यात नाहीत!

माफ करा मला थोडे विषयांतर झाले, पण भळाळणारी जखम आहे ही!!! कसे थांबवू या वाहाणा-या रक्ताला!

पन्हाळ्याच्या वेढ्यात टोपीकर इंग्रजांनी (राजापूर, कोकण येथील) त्या सिद्दी जोहरला तोफांची रसद पुरविली होती, इतकेच नाही तर स्वतः त्यांच्या "युनियन जॅक"सोबत पन्हाळ्याच्या पायथ्याशी छत्रपतिंच्या विरुध्द लढले होते! "राजकारणा पासून चार हात लांब" असलेल्या या दुटप्पी इंग्रजांना चांगला धडा शिकवायचा म्हणून शिवप्रभूंनी जेव्हा कोकण मोहिम हाती घेतली त्यावेळी या इंग्रजांची राजापूरची वखार कुदळ लावून खणून काढली होती, हेन्री रिव्हींटन, आणि त्याचे साथीदारांना अटक केली आणि त्यांची रवानगी याच किल्ले वासोटावर केली होती!

६ जून १६६० रोजी स्वराज्यात दाखल झालेल्या या किल्ल्यावर १९७९ साली जवळपास २६००० रुपये सापडल्याची नोंद आहे!

पुढे १७०६ साली हा किल्ला ताई तेलीण हिच्या ताब्यात गेला, आणि १० महिन्यांच्या अथक लढाईनंतर १७०७ साली पेशव्यांचे सेनापती बापू गोखले यांनी हा किल्ला परत स्वराज्यात आणला.

गडावर काय पाहाल?

आज या किल्ल्यावर पाहण्यासारखे फार काही शिल्लक नाही! गडावर एक महादेवाचे मंदिर आहे. बाबूकडा नावाचा हरिश्चंद्रगडाच्या कोकणकड्याची याद देणारा "यु" आकाराचा कडा आहे. दूरवर कोकण दिसते, पण त्यासाठी दिवस चांगला पाहिजे, ढगाळ आणि धुरकट हवामान असेल तर नाही दिसत कोकण! एक छानशी माची आहे. "कालकायीचे ठाणे" नावाचे काहितरी आहे, जे आता मला आठवत नाही! या किल्ल्याला भेट देवून आता १३ वर्षे उलटली मला! आणि हे सगळे असताना एक गोष्ट जर तुम्ही केली नाहित तर वासोटा किल्ल्याची तुमची भेट पुर्ण झाली नाहि असे समजा. ते ठिकाण म्हणजे "नागेश्वर"! वासोटा किल्ल्यावर जाताना एक शिखर आपले लक्ष वेधून घेते, ते शिखर म्हणजे "नागेश्वर"! एक खोदलेली गुहा आहे इथे आणि या गुहेत एक शंकराची पिंड आहे. महाशिवरात्रीला अनेक भक्तमंडळी येतात येथे!

जुना वासोटा -

वासोटा किल्ला जो आज आपण पाहातो, तो "नवा" वासोटा आहे, त्याच्या समोरच "जुना" वासोटा किल्ला आहे. मात्र या जुन्या "वासोटा" किल्ल्यावर जाता मात्र येत नाही, कारण रस्ताच नाही जायला. एक तर घनदाट झाडी, पाण्याचे दुर्भिक्ष आणि हिंस्त्र श्वापदांचा मनसोक्त वावर यामुळे दुर्गप्रेमी अजुन या किल्ल्यावर जाण्याचे धाडस करत नाही! तुम्हीहि करु नका!

गडावर कसे पोचावे?

सातारा बसस्थानकातून बामणोली गावाला जाणारी बस पकडावी. बामणोली गावातून कुसापूरला बोटीने जावे लागते. तेथून गडाच्या चढाईला सुरुवात! अन्यथा स्वतःची गाडी असेल तर महाबळेश्वरपासून तापोळा या गावी यावे आणि तेथून बोटीने कुसापूर गाठावे! बोट जिथे सोडते, तेथून पुढे निघाले कि एक ओढा लागतो, तो ओलांडला कि एक छोटेसे मारुतिरायाचे मंदिर लागते, त्या मंदिराला डावीकडे ठेवून गडाकडे जाणारी पायवाट आहे. शक्यतो कोणी माहितगार असल्याशिवाय गडाला भेट देण्याचे ठरवू नका, कारण एक तर चुकण्यासारखे बरेच काहि आहे इथे आणि जंगली श्वापदेपण मुबलक आहेत! मी स्वतः येथे अस्वल आणि नाग खूप जवळून पाहिले आहेत, तसेच बिबट्याच्या पाउलखुणा सुध्दा!

शिवाय बोटीतून उतरल्यावर "पिसवा" आहेतच स्वागताला! पण एकदा का तो ओढा ओलांडला कि मग या पिसवा आपली साथ सोडतात! त्यामुळे बोटीतून उतरण्या आधी आपली पँट मोज्यामधे खोचून ठेवा आणि शक्यतो "बर्म्युडा" घालून हा किल्ला पाहायला जाणे टाळा!

किल्ल्याची चढण, किल्ल्यावरून दिसणारा आसमंत, कोयना धरणाचा जलाशय हे सगळे डोळ्यांचे पारणे फेडणारे आहे! ते डोळ्यांत साठवा, कॅमे-यात कैद करा, पण त्याला नुकसान पोचवू नका. आपण सोबत नेत असलेल्या प्लास्टिकच्या पाण्याच्या बाटल्या, पिशव्या आणि बाकी कुठलाही कचरा गडावर न सोडता, आपल्यासोबतच खाली आणा! आणि जमलेच तर येताना जितका प्लास्टिकचा कचरा दिसेल तोही खाली घेवून या!

जर एखादी गोष्ट तुम्हाला सांभाळता येत नसेल तर निदान तिला बिघडवू तरी नका!

Fort Chavand

किल्ले चावंद

Fort Name: Fort Chavand
Fort Height: 3000 Ft (from min sea level)
Grade: Medium
Base Village: Chavandwadi
Time to reach from Base Village: 45 mins
Fort Description
The Satvahans used to rule over Maharashtra and they build and maintained a variety of forts in the Sahyadri region. The trade route named as "Naneghat", was guarded by various forts like:
1. Jeevdhan
2. Hadsar
3. Chavand
4. Mahishgad
These forts belong to Satwahan era.
After the fall of Bahamani empire, the first Nizam Malik Ahmed captured this fort. Nizamshahi was founded by Malik Ahmed in 1485. Grandson of 7th Nizamshah Burhanshah the 2nd was imprisoned on this fort in 1594. In his attempt to save Nizamshah and thus to create his own empire, Shahaji
Raje fought against Mughals and Bijapur Badshah. But he lost the battle and in the year 1636 he signed a treaty with Mughals in which this fort was handed over to Mughals.
I do not know when Chatrapati Shivaji Maharaj captured this fort, but he renamed this fort to "Prasannagad"After the fall of Maratha Kingdom, Britishers, as they did to other forts, destroyed construction on this fort as well. As an outstanding example, you can see half burried temple on this fort.
The fort Chavand is famous for its 7 water tanks. These tanks are aligned to each other. The names of these tanks are:
1. Brahmi,
2. Maheshwari,
3. Kaumari,
4. Vaishanvi,
5. Varahi,
6. Indyayani,
7. Chamunda.
On the North side of the fort, we can see man-made caves. It is said that a secret passage exists here which opens outside of the fort. This was believed to be a secret escape door. Towards the south side of the fort, we can see beautiful view of Kukadi river. The Kukadi rivers originates from
the Kukadeshwar which is located near the fort. The Kukadeshawar is a famous pilgrimage center. Some fortification can be seen towards the western side of the fort. The temple of Goddess Chamunda is located on the topmost part of the fort.Kukadeshwar and Lenyadri are two other places one must visit when this fort is visited.From this fort, one can see fantastic view of mountain Shambhu and Jeevdhan on the west, Shivneri on the east, route of Naneghat along the fort
and Fort Hadsar on the north side. This gives us an idea of the importance geographical position of this fort during history.
Must See
1. Saptamatrika (7 cisterns)
2. Man-made caves
3. Temple of Goddess Chamunda
How to reachOne should reach village Chavandwadi via Junnar. A way to the top of the fort goes along the village school. Within 45 minutes you will reach to the entrance door and from here follow the footsteps.
Food and drinking water
Food and water is available at the base village. But nothing on the top of the fort.
Accommodation Facility
Usually trekkers prefer to stay at the school at the base village.

Fort Korigad

किल्ले कोरिगड़
Fort Type: Hill Fort
Fort Height: 3000 Ft (from min Sea level)
Base Village: Peth Shahapur
Time to reach to top from Base village: 45 mins to 1 Hour

Fort description
Korigad is situated in the Korbaras maval region. Korbaras maval is located towards the west of the Mulshi dam. Ghangad is also located in the same region. The route that connects to Pali and Lonavala is known as "Sawashni Ghat", Korigad is built near to this route. Fortification of this fort is still intact although the buildings on the fort are now completely destroyed. Trekkers and visitors love this fort because they can take a walk on the fortified walls of the fort to see the entire fort.
The Amby Valley lies at the foothills of this fort and the fort offers majestic view of the houses build in this valley.
Alongwith the forts Lohgad, Visapur, Tikona and Tung, Chatrapati Shivaji Maharaj incorporated this fort in Swarajya during 1657.When Maratha empire fall down against the Britishers, Col. Prother attacked this fort on 11 March 1818 and after a fierce fight, he was able to capture the fort on 14 March. It is said that he managed to shoot a cannon ball aimed at the ammunition storage center on the fort and thus the fort surrendered! Alongwith the victory over this fort, the Britishers managed to capture the Ghangad as well.

Must See
There are steps created from the base of the fort till the top of the fort. This makes everyone to visit the fort irrespective of age!
1. Caves and water cisterns while climbing the fort from Peth Shapur

2. An Idol of Lord Ganesha

3. Korai Devi Temple - The idol of Korai Devi is around 4 Ft high.

4. Deepmal - Located outside of Korai Devi temple5. Canons ( there are 6 cannons on the fort). The biggest cannon is known as "Laxmi" and this can be located near the Korai Devi temple.

6. View of Amby Valley

7. Lake - Two large ponds are available on the fort.

8. Mahadev Temple

9. Vishnu Temple
You can see Nagphani Point, Matheran, and forts like Tung, Prabalgad, Karnala can be seen from this fort.

Ways To Reach:
One way that I know is from Peth Shahapur. You can reach Peth Shahapur via Loanvala either by your own vehicle or by public transport. There is yet another way to reach this fort, but I am unaware of that route.

Accommodation Facility:
Usually there is no need to stay on the fort as the fort can be seen completely in one day, still if you want to stay, you can stay in the temple.

Food and Drinking water facility:
You have make your own arrangements for food and drinking water.

Fort Vajragad

किल्ले वज्रगड

Fort Type: Hill Fort

Fort Height: 4400 ft (approx) from min-sea level

Base Village: Narayanpur

Time to reach from base village: 1 to 1.5 hours (via Purandar)

Grade: Easy

Fort Description:

Today, the Fort Vajragad has nothing to offer except few basic ROCK-CLIMBING learning skills. The fort is very close to the Fort Purandar. Fort Vajragad is also known as "Rudramal". When Mughals, under the leadership of Mirzaraje Jaysingh, attacked the kingdom of Chatrapati Shijavji Maharaj, their army surrounded the Purandar fort alongwith the Fort Vajragad. It was the Fort Vajragad which fell to Dilekhan's army and thus making it more easier for the Mughals to launch severe attack on Purandar fort. The location of both these forts i.e. Fort Purandar and Fort Vajragad is such that, if anyone of these fort fell to enemy's hand, the other fort will fell automatically.After the Treaty of Purandar, Chatrapati Shivaji Maharaj handed 23 forts to Mughals. Vajragad was one of them. The main entrance i.e. Maha Darwaja of this fort is still in good condition and shows the strength of the fort.
How to reach Vajragad from Purandar?

When you enter Purandar via Bini-darwaja, proceed towards the statue of Chatrapati Shivaji Maharaj. One pathway will go towards your left hand side when you are facing the statue. Take that pathway and proceed on the same. The fort Vajragad is at your right side. The pathway do not have directions/signs to take turn towards the fort. You have to take a right turn which slightly shows a minor incline and from the bushes you have to find out the way to the main door. From the Statue of Chatrapati Shivaji Maharaj, it will take around 30-45 mins to reach to the main door of Vajragad(if you are not lost).

How to reach?

Own Vehicle:

1. From Pune Satara Road via Katraj GhatYou can visit this fort by taking Pune Satara road. Take a left turn at KETKAVLE. Again take the road going towards the left side where the right side road will take you to the Balaji Temple. This road will take you to Narayanpur. At Narayanpur, you visit the Shri Gurudev Datta Temple and the Mahadeo temple. This Mahadeo temple was built in Yadava's dynasty.Keep going ahead of Narayanpur, you will find a road going towards your right. Take this road and this road will take you directly to the foothills of the fort.

2. From Dive GhatYou can visit this fort by taking the Dive Ghat route as well. After crossing the Dive Ghat, you will come in the SASWAD village. After crossing the ST Stand in Saswad, you will find a road going towards your right hand side. This road will take you to Narayanpur. Before Narayanpur, you will find a signboard indicating road towards Purandar. This road is at your left hand side. This is the same road decsribed above.
Via Pune

S.T. bus to Saswad from Pune takes us to the foothills of Purandar fort. Pune-Narayanpur bus is also available to reach up to the base village, Narayanpur.Via SaswadS.T. bus to Bhor from Saswad will drop you at the bus-stop of 'Purandar Ghat matha' in Narayanpur village. A road on the left side along the two houses situated on mountain ahead leads to Bini Darwaja of Purandar which can be reached approximately in 45 minutes.

Food and drinking water facilty:
Food and drinking water is not available on the fort. Either you carry your own or get it from the Purandar Fort.
Accomodation:
Accomodation is not available on Vajragad.

Kille Malhargad

किल्ले मल्हारगड

Type: Hill Forts

District: Pune

Height: 3100 Ft.

Time to reach-
From Sonori Village - 45 mins
From Zendewadi - 1 hour

Grade: Easy

Fort Description

This was the last fort that Maratha's built and also supposed to be the last built fort in Maharashtra. This fort was built by a Peshwa Sardar called "Panse". Panse was cheif-in-charge of TOF-KHANA of Peshwa. Thorle Madhavrao has visited this fort. Panse also has a palace in the village Sonori. This village is at the foothills of this fort. There is a saying that a Tunnel from this palace which takes us to the Fort. But I have not seen any evidance of this yet. It may exists though. As we all know that a tunnel exists in Pune's Shaniwarwada that opens on Parwati.

This fort is also known as SONORI FORT as the Sonori village is the base village of this fort.
The main aim of building this fort was to keep a check on Dive Ghat.

There is also a saying about why the name is MALHAR-GAD. When Panse started the construction of this fort, the workers said they see blood coming out of the soil. So to stop this, Panse prayed the GOD MALHAR also known as KHANDOBA of Jejuri. Jejuri is near by this fort.

Jejuri is a holy place where KHANDOBA is worshiped. Khandoba is an incarnation of Lord Shiva.
And Panse said that if the blood stopes, he will name the fort after Khandoba. After his prayer the blood stopped and Panse named the fort as MALHAR-GAD.

Must See
This fort is very small fort and can be completely seen in around 45 minutes. The walls of this fort are not as huge as we are used to see when we visit Rajgad, Torna and Raigad!!!

After entering through the door on eastern side and then taking left, we can see some partial leftovers of the fort. A dry well can also be seen. As you go further, you can see a pond.

The water in the pond is not drinkable. Yet another well is located at the top of the fort on the way to a bastion, which is also dry. There are two entrances near this bastion. One below it is blocked and one on the right side is open. The road, which comes from Zendewadi base village, meets at this door.

You can see two temples one temple which is larger than the other is of Lord Mahadev and the smaller is of Lord Malhar.

You can see palace of Panse in Sonori village. The palace has got 6 bastions and temple of Lord Ganesha and temple of Lord Laxmi-Nayaran.

How to reach?

There are two ways to reach to fort Malhargad
1. From Sonori
This village is situated at a distance of 6 k.m. from Sasvad. Daily three buses depart for Sonori from Sasvad. Malhargad can be seen from this village. One can climb up the fort along the ridge of the hill, and moving along the side of the Tower, we reach at the entrance door of the fort.

2. From Zendewadi
There is an off-shoot route to Zendewadi village, after Dive ghat along the Pune-Sasvad route. The Zendewadi village is at a. distance of about 2 k.m. from this off-shoot. Plantation of Zendu can be seen. After passing this village we have to reach a cleft, upto which Malhargad is not visible. A well fortified Malhargad can be reached from this cleft in half-an-hours time.

Drinking water and accommodation

Only 5-6 people can just be accommodated in the temple of Lord Mahadeva on the citadel. Also one can reside in the local schools at Sonori or Zendewadi.But one has to carry ample water and food with him/her.